Περισσότεροι από 500 συμμετέχοντες έλαβαν μέρος στα περιφερειακά εργαστήρια του έργου TADAM

Από τον Οκτώβριο του 2024 έως τον Μάρτιο του 2025, το έργο TADAM επικεντρώθηκε στη διεύρυνση των δράσεων σε περιφερειακό επίπεδο, μέσα από τη διοργάνωση τοπικών εργαστηρίων με αντικείμενο τον γραμματισμό στα μέσα (media literacy) σε σχέση με την τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) και τους αλγορίθμους. Συνολικά, πραγματοποιήθηκαν 22 περιφερειακά εργαστήρια σε διάφορες περιοχές της Ευρώπης, με τη συμμετοχή χωρών όπως η Ιταλία, το Βέλγιο, η Ελλάδα, η Φινλανδία, η Γαλλία, η Βόρεια Μακεδονία, το Μαυροβούνιο, η Σερβία, η Σουηδία και η Ρουμανία. Συνολικά 511 άτομα συμμετείχαν στα εργαστήρια του TADAM με την εξής κατανομή ανά κατηγορία: Μαθητές/Φοιτητές: 28% (14% από τον χώρο της εκπαίδευσης, 14% από τον χώρο των ΜΜΕ), Εκπαιδευτικοί/Δάσκαλοι: 36,8%, Επαγγελματίες των ΜΜΕ: 25,2%, Επαγγελματίες πληροφορικής: 7,3%, Άλλοι: 2,7%

Η περιφερειακή φάση του έργου σχεδιάστηκε ώστε να εμβαθύνει και να εφαρμόσει τις θεματικές προτεραιότητες που αναδείχθηκαν στο Αρχικό Σεμινάριο του Ιουνίου 2024, προσαρμόζοντάς τες στα τοπικά και περιφερειακά συμφραζόμενα μέσω συμμετοχικών εργαστηρίων.

Προτεραιότητα 1 – Στοχασμός γύρω από τον θετικό και αρνητικό ρόλο της ΤΝ στην παραγωγή περιεχομένου
Προτεραιότητα 2 – Αντιμετώπιση προκαταλήψεων που παράγονται από την ΤΝ και των ηθικών/δεοντολογικών προεκτάσεων
Προτεραιότητα 3 – Ανάπτυξη δεξιοτήτων ως κριτικός «prompter» τεχνητής νοημοσύνης (στην πρόσληψη και παραγωγή μέσων)
Προτεραιότητα 4 – Αξιολόγηση της αντίληψης, της ευαισθητοποίησης και των συναισθημάτων του κοινού απέναντι στα αποτελέσματα της ΤΝ
Προτεραιότητα 5 – Δημιουργικό prompting και εκπαίδευση της ΤΝ

Για τη συνεπή υλοποίηση των εργαστηρίων, το Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας (UNIFI) ανέπτυξε ένα συνολικό μεθοδολογικό πλαίσιο, βασισμένο σε διάφορα θεωρητικά μοντέλα:

• Αρχές του David Merrill για τον σχεδιασμό εκπαιδευτικών προγραμμάτων, με έμφαση σε βιωματικά εργαστήρια που βασίζονται σε ρεαλιστικές ασκήσεις και επίλυση προβλημάτων.
• Η θεωρία της εμπειρικής μάθησης του John Dewey, που υπογραμμίζει τη σημασία της μάθησης μέσω της πράξης.
• Η μέθοδος Delphi, που εφαρμόστηκε σε εργαστήρια εστιασμένα σε προκλήσεις, ώστε να προωθηθεί η δομημένη ανταλλαγή απόψεων μεταξύ ειδικών και να αναζητηθούν πιθανές λύσεις.

Στον σχεδιασμό και την υλοποίηση των εργαστηρίων ελήφθησαν υπόψη τέσσερις βασικοί παράγοντες:

1. Τοπικές ανάγκες: κάθε περιφέρεια έχει τις δικές της κοινωνικοπολιτισμικές, γλωσσικές και οικονομικές ιδιαιτερότητες, που απαιτούν προσαρμοσμένες προσεγγίσεις.
2. Προγενέστερη γνώση του κοινού: το επίπεδο εξοικείωσης των συμμετεχόντων επηρέασε τον καθορισμό των εκπαιδευτικών στόχων και του περιεχομένου.
3. Ομάδα-στόχος: κυρίως επαγγελματίες των ΜΜΕ και της πληροφορικής, καθώς και εκπαιδευτικοί στον τομέα των μέσων.
4. Πλαίσιο και εμπλεκόμενοι φορείς: η εμπλοκή τοπικών οργανισμών (μέσων ενημέρωσης, εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, φορέων χάραξης πολιτικής) διασφάλισε την ουσιαστική κατανόηση του τοπικού τοπίου.

Μέσω της ανατροφοδότησης και της συλλογής δεδομένων από τα εργαστήρια, αποτυπώθηκε ο αντίκτυπός τους στους συμμετέχοντες, με αυξημένη ευαισθητοποίηση και ενδυνάμωση δεξιοτήτων σε σχέση με την τεχνητή νοημοσύνη και τους αλγορίθμους στα Μέσα. Παράλληλα, προωθήθηκε η διατομεακή ανταλλαγή γνώσης μεταξύ επαγγελματιών διαφορετικών κλάδων, ενισχύοντας τη συνεργατική προσέγγιση στον γραμματισμό στα μέσα.

Η περιφερειακή φάση κατέγραψε σημαντικά δεδομένα για τη χρήση της ΤΝ στα μέσα και στην εκπαίδευση, μέσα από 16 από τα 22 περιφερειακά εργαστήρια που υλοποιήθηκαν σε ευρωπαϊκές χώρες. Επιτεύχθηκαν όλοι οι βασικοί στόχοι της φάσης, με σημαντική συμμετοχή από διάφορους τομείς και κράτη. Τα εργαστήρια ανέδειξαν τοπικές καλές πρακτικές και συνέβαλαν στον συλλεδιασμό καινοτόμων εκπαιδευτικών στρατηγικών, με στόχο τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής κοινότητας πρακτικής για τον γραμματισμό στα μέσα.

Επιπλέον, αναδείχθηκε η σημασία της προσαρμογής των μεθοδολογιών στο τοπικό πλαίσιο, χωρίς να χάνεται η ενιαία στρατηγική προσέγγιση. Η συμμετοχική (bottom-up) μεθοδολογία αποδείχθηκε αποτελεσματική τόσο στην εμπλοκή των ενδιαφερόμενων φορέων όσο και στη συλλογή ουσιαστικών δεδομένων από το πεδίο.

Συστάσεις για το μέλλον

Με βάση τις εμπειρίες και τα αποτελέσματα των περιφερειακών εργαστηρίων, προέκυψαν αρκετές προτάσεις για μελλοντικές πρωτοβουλίες που εστιάζουν στον γραμματισμό στα Μέσα σε σχέση με την τεχνητή νοημοσύνη και τους αλγορίθμους. Οι προτάσεις αυτές, που προέρχονται από τις αναφορές των εργαστηρίων, την ανατροφοδότηση των συμμετεχόντων και τις σκέψεις των εταίρων, στοχεύουν στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και του αντίκτυπου παρόμοιων μελλοντικών δράσεων.

Περιεχόμενο και προσέγγιση

• Εξειδίκευση: ζητήθηκε περισσότερη εμβάθυνση σε ειδικά θέματα όπως η δημιουργία avatar/ψηφιακών χαρακτήρων ή οι εφαρμογές της ΤΝ στην τέχνη και τον κινηματογράφο.
• Πρακτικός προσανατολισμός: να δίνεται επαρκής χρόνος σε βιωματικές δραστηριότητες.
• Ικανή εμψύχωση: επισημάνθηκε η ανάγκη για έμπειρους συντονιστές/εμψυχωτές στα εργαστήρια.

Θεματικές προτεραιότητες

• Ηθικές διαστάσεις: μεγαλύτερη έμφαση σε ζητήματα ηθικής και κοινωνικών επιπτώσεων της ΤΝ.
• Οπτικό περιεχόμενο: συστάσεις για διοργάνωση εξειδικευμένων εργαστηρίων με θέμα τη δημιουργία οπτικού περιεχομένου με τη χρήση ΤΝ.
• Παραπληροφόρηση: ενίσχυση της θεματολογίας που αφορά την παραπληροφόρηση και τις ψευδείς ειδήσεις σε συνάρτηση με την ΤΝ.

Εκπαιδευτικό υλικό

• Πολυγλωσσικότητα: παραγωγή υλικού σε περισσότερες γλώσσες για μεγαλύτερη προσβασιμότητα.
• Ευελιξία: δημιουργία αρθρωτού υλικού προσαρμόσιμου στις ανάγκες κάθε περιοχής.
• Πρακτικά εργαλεία: ανάπτυξη εργαλείων άμεσης εφαρμογής από τους συμμετέχοντες.

Διεύρυνση κοινού

• Διατομεακή συνεργασία: ενθάρρυνση της συμμετοχής επαγγελματιών από διαφορετικούς τομείς.
• Συμμετοχή νέων: ανάπτυξη στρατηγικών για την ενεργό συμμετοχή νέων, ιδίως εντός της τυπικής εκπαίδευσης.
• Συμπερίληψη φορέων χάραξης πολιτικής: συμμετοχή στελεχών και πολιτικών παραγόντων, ώστε να γεφυρωθεί η θεωρία με την εφαρμοσμένη πολιτική.

Προσαρμογή στις ανάγκες

• Κατά επίπεδο εμπειρίας: εργαστήρια με βάση το επίπεδο εξειδίκευσης αντί για τον επαγγελματικό τομέα.
• Κλαδικά εργαστήρια: ανάπτυξη θεματικών ενοτήτων για διαφορετικούς κλάδους, με κοινό πυρήνα περιεχομένου.

Στρατηγικές εφαρμογής

• Τοπική προσαρμογή: συνεχής εστίαση στις τοπικές ιδιαιτερότητες.
• Βελτίωση μικτών μοντέλων: σε περίπτωση υβριδικών μορφών, εξασφάλιση ισότιμης συμμετοχής των εξ αποστάσεως συμμετεχόντων.
• Διαχείριση γνώσης: ενίσχυση συστημάτων τεκμηρίωσης και διαμοιρασμού της γνώσης.

Παρακολούθηση & Βιωσιμότητα

• Κοινότητες πρακτικής: δημιουργία δικτύων μεταξύ των συμμετεχόντων με μακροπρόθεσμο χαρακτήρα.
• Υποστήριξη εφαρμογής: παροχή υποστήριξης για την εφαρμογή όσων έμαθαν οι συμμετέχοντες.
• Αξιολόγηση μακροπρόθεσμου αντίκτυπου: όχι μόνο άμεσης ανατροφοδότησης αλλά και σε βάθος χρόνου.

Ενσωμάτωση στην εκπαίδευση

• Ανάπτυξη προγραμμάτων σπουδών: προτάθηκε να εξεταστεί η ενσωμάτωση της «τεχνικής του prompting» ως αυτόνομο μάθημα.
• Εστίαση στην επιμόρφωση εκπαιδευτικών: οι εκπαιδευτικοί μπορούν να πολλαπλασιάσουν το αντίκτυπο μέσω των μαθητών τους.
• Θεσμικές συνεργασίες: ενίσχυση συνεργασιών με φορείς της επίσημης εκπαίδευσης για την ένταξη της εκπαίδευσης στην ΤΝ στα προγράμματα σπουδών.

Όλες οι παραπάνω συστάσεις θα ληφθούν υπόψη κατά τη διάρκεια του επερχόμενου Media Edukathon στην Αθήνα. Θα αποτελέσουν βασικό κορμό των αρχικών δεδομένων πάνω στα οποία θα βασιστεί ο σχεδιασμός καινοτόμων και εμπνευσμένων εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων. Τα ευρήματα, οι καλές πρακτικές και οι προκλήσεις που καταγράφηκαν στα 22 εργαστήρια θα καθοδηγήσουν τη διαδικασία σχεδιασμού, διασφαλίζοντας ότι το παραγόμενο υλικό θα είναι βασισμένο σε πραγματικά δεδομένα και προσαρμοσμένο στις ποικίλες ανάγκες των ευρωπαϊκών συμφραζομένων.